12 February 2024 - 10:40
Îhtîmala guhertina siyaseta Tirkiyê li Sûriyê/Erdoxan dîsa çi xewn dîtîya?

Her ku hilbijartinên şaredariyan nêzîk dibin, hukûmeta Erdoxan hîs dike ku bi rewşek xeternak re rû bi rû maye ku dê destwerdanek nû ya leşkerî bike.

Li gora rapora ajansa nûçan a Ehlûlbeyt e(s.x) Abna -Rapora nûçeyan a înternetê ya Carnegie(Karengî)Think Tank di analîzeke xwe de wiha got: Erdoxan beriya hilbijartinên şaredariyên Tirkiyeyê gotinên xwe yên li ser gefên ewlehiyê yên ji ser sînorên Tirkiyeyê zêde kir û diyar kir ku kesên din çi difikirin bila bibin, em ê gavan bavêjin: "Bi îzna Xwedê. di mehên pêş de kî çi bêje bila bibêje, em ê di vî warî de gavên nû bavêjin." Bakurê Sûriyeyê cihê ku daxwazên Tirkiyeyê yên herêmî li ser erdê rastî hev tên. Tirkiyê di navbera salên 2016 û 2020an de bi 4 êrişan li ser xaka Sûriyê bi armanca bêbandorkirina metirsiya Partiya Karkerên Kurdistanê (PKK) deverên berfireh dagîr kiriye.

Di meha borî de, 21 serbazên Tirk di êrîşên dubare yên PKKê de li bakurê Îraqê hatin kuştin, ku Tirkîyê çend bingehên serbazî ava kirine ji bo şopandina şerê li dijî grûpa Kurdî li nav axa Îraqê. Tirkiye bi salan e Bakurê Sûriyê bombebaran dike. Lê berê Enqereyê bi 10 kîlometran dûrî sînorê Tirkiye-Sûriyeyê hedefên leşkerî hedef girtin. Ev stratejî niha diguhere, bi bomberdûmanên kûrtir hedefên li Hesekê, Heleb û Reqqayê dikin hedef.

Êrîşên Tirkiyê niha ne tenê armancên leşkerî, lê binesaziyên sivîl ên weke parzûngehên petrolê û santralên elektrîkê jî dikin armanc, ku çavkaniyên dahata PKKê ne. Ev stratejî ew e ku dibe ku Tirkiye bi hêzên din ên ku li Sûriyeyê rola xwe dilîzin –Rûsya, Îran û DYA’yê bikeve nava hewldanan.

Ji bo Rûsyayê vejandina peywendiyên di navbera hikûmeta Tirkiyê û rejîma Sûriyê de wek karekî pêşîn e. Lê her ku şerê li Ukraynayê dirêj dibe, têkiliyên Moskova û Enqereyê pêşve diçin. Hebûna hêzên îranî li Sûriyê yên ku piştgiriya hikûmeta Beşar Esed dikin, ji bo bihêztirbûna hebûna Tirkiyê li vî welatî astengeke din bûye.

Di demekê de ku nakokiyên navbera Enqere û Tehranê berdewam in, di civîna vê dawiyê ya navbera Tirkiye û Îranê de, rêberên her du welatan bi piştevaniya ji Filistîniyên li Xezzeyê, lihevkirina zêde ya berjewendiyên xwe yên navçeyî ragihandin.

Di dawiyê de, vekişîna muhtemel a hêzên Amerîkî ji bakurê rojhilatê Sûriyê dikare bibe karteke din a serkevtî ya Tirkiyê. Ev kiryar ne tenê vetoya Washingtonê ya li ser operasyonên din ên Tirkiyê yên li herêmê radike; Belê, ew pozîsyona PKKê lawaz dike, ku piştgirê xwe yê sereke ji dest daye û dê rûbirûyê sê metirsiya DAIŞê, rêjîma Esed û Tirkiyê bibe.

Gotûbêjên vekişînê ji aliyê çavkaniyên nefermî ve hatine piştrastkirin, lê Cîgira Wezîra Derve ya Amerîkayê Victoria Nuland di serdana xwe ya vê dawiyê ya Tirkiyê de bi fermî ew yek red kir. Nûland di şûna wê de bal kişand ser berjewendiyên hevpar ên DYA û Tirkiyeyê di şerê li dijî DAIŞ'ê li Sûriyeyê de û got, her du dikarin li herêmê bi hev re bixebitin.

Di eniya navxweyî ya Tirkiyê de, seferberkirina hewlên li dijî PKKê dê sûdên hilbijartinê ji serkirdayetiya Tirkiyê re bîne. Berê operasyonên leşkerî yên li Bakurê Sûriyê weke amûrek ji bo gurkirina hestên netewî dihatin bikaranîn. Duruşmên li ser mijarên dij-terorê û herwiha li ser pêwîstiya avakirina navçeyên ewle li hundirê Sûriyê ji bo vegerandina bi milyonan Sûrîyên awarebûyî li Tirkiyê, dê li baregeha hevpeymaniya desthilatdar deng vede.

Her ku hilbijartinên herêmî nêzîk dibin, tiştekî xwezayî ye ku em li bendê bin ku dewleta Tirk vegotina xwe ya li dijî Kurdan zêde bike. Lêbelê, ev mînakek din e ku em dikarin nîşanên yekem ên guhertina stratejiyê bibînin. Li gor hesabên xwe yên hilbijartinan, dibe ku serkirdayetiya Tirkiyê beşek ji hilbijêrên kurd bixwaze. Bûyerên vê dawîyê, wek tawîzdayîna rêberê girtî Selahedîn Demîrtaş, û bangên rêberên payebilind ên kurd ji bo ji nû ve destpêkirina pêvajoya aştîyê, xuya ye ku heman alî nîşan dide.

Di van demên dawîn de, biryara partiya sereke ya opozîsyonê DEM (Partiya Demokratîk a Gelan, berê HDP) ku namzetê xwe ji bo hilbijartinên şaredariya Stenbolê nîşan bide, bû lîstikek. Eniya opozîsyonê ya parçebûyî şansê serketina şaredarê niha Ekrem Îmamqolî kêm dike. Erdogan ji bo ku şansê AKPê yê hilbijartinê zêde bike, dikare li Tirkiyê û li dervayê wê jî siyaseteke kurda ya pragmatîktir bike.