Li gorî rapora nûçegihanê çandî yê Ajansa Navneteweyî ya Ehl-ul Beytê (s.x) ABNA-Armanca vê gotarê, vekolîn û şiroveya cîhê rûmet û xwêşî wek nirxên bingehîn li şêwaza jiyanê Îslamî û rolê wan li parastina saxîtiya kes û civakê ye.
1. Haya(Rûmet) li Qur’ana Pîroz; sipêra îmanê
Qur’ana kerîm dibêje:
قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ...
«Bêje ji mêrên îmanê ku çavên xwe bidin jêr û dirêjên xwe biparêzin...» (1)
Di vê aâyetê de, rûmet tenê tevlî qebûla şexsî nabe, lê her weha sînorê etikî ya parastina saxîtiya civakî ye. Çavên xwe bidin jêr, destpêka pakîya dilê ye.
2. Haya(Rûmet û îman); hemû dem bi hev re
Peyxemberê mezin (s.x.a) got:
الْحَیَاءُ وَالْإِیمَانُ قُرِنَا جَمِیعًا، فَإِذَا رُفِعَ أَحَدُهُمَا رُفِعَ الْآخَرُ.
«Haya û îman bi hev re girêdayî ne; heke yek jê rabî, yê din jî derdikeve.» (2)
Ev rîvayet nîşan dide ku bê-rûmetî pêşbendiya îmanê têk dide. Civakê ku rûmetê wê kêm bike, bi demekî rûmeta etikî xwe diyar dikeve.
3. Xwêşî ya mê û mêr li dîtina Ahlê Beyt (s.x)
Îmam Eli (s.x) got:
عِفَّةُ الرَّجُلِ زِینَةُ الْمَرْأَةِ، وَعِفَّةُ الْمَرْأَةِ شَرَفُ الرَّجُلِ.
«Xwêşiya mêr zevîna jin e, û xwêşiya jin şerefê mêr e.» (3)
Ev gotinên girîng pêwendiya du-rêçav a pakîya mê û mêr di çêkirina civaka etikî de nîşan dide. Herdu li dîtina Îslamê berêvebirên parastina rûmeta yekî din in
4. Rolê Haya(rûmetê) di şêwaza jiyana civakî de
Di çand û perwerdehiya Îslamî de, rûmet girêdayî ye bi cihê xweşî, axaftin, tevger û herwiha bi dîtinê. Di hezîbeka Emam Sadiq (a.s) de tê gotin:
لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَا حَیَاءَ لَهُ.
«Kê ku Haya(rûmet nîne, îman jî nîne.» (4)
Ji ber vê yekê, rûmet ne nîşanê zaifî ye, lê nîşanê têgihiştina derîn a rûmeta mirovî ye. Di civaka nuhê de, vegerandina çandê rûmetê wateya vegerandina rêz û rûmetê di têkiliyên mirovî de ye.
Encama Gotarê
Haya û Pakî(Rûmet û xwêşî), qalûbên hêzdar ên rûmeta mirovî ne. Civakê ku van nirxan parêzê, ji têqîna etikî xilas dibe. Îslam bi dawetê rûmetê, mirovê fêr dike ka çawa di nav xweşî û azadiyan de şerefê xwe biparêze.
Çavkaniyên:
Qur’ana Pîroz, Sûre Nur, Aâyet 30
Biḥār al-Anwār, cild 68, rûpel 329
Xurar ul-ikam, h. 4775
Uṣūl al-Kāfī, cild 2, rûpel 106
Your Comment