Peymana avê ya Tirkiyeyê û Iraqê – di bin wêneyekî “hevbendî” de, lê bi navê siyaseta kontrolê

Li gorî Ajansa Nûçeyan a Navneteweyî ya Ehlulbeyt (s.x) – ABNA –  De tê gotin ku herçiqas di wêneyekê de gotinê “hevbendî” tê xuyang kirin, lê di bin vê wêneyê de siyaseta giran, desthilat û dîroka dirêj ên têkiliyên Tirkiyeyê û Iraqê li ser avê hene.
📌 Mêjû û siyaseta avê ya Tirkiyeyê:
•    Tirkiyeyê ji destpêka sedsala 20’an ve hewl da ku hemû neteweyên ne-Tirk bi nasnameyek yekgirtî binêre, ku li vir Kurdên herêmê bûn astengê sereke.
•    Herî zêde çavkaniyên avê yên Tirkiyeyê li herêma Kurdî ne, û ev çavkaniyên avê bûn sedema kontrola civakî û ewlehiyê.
•    Di 1970’an de, Tirkiyeyê dest bi projeya mezin a GAP kir, ku di nav de 30 bendavên mezin li herêma Kurdî hate çêkirin, bi armanca ewlehî û siyasî.
🧭 Modela “Avê li dijî neftê”:
•    Tirkiyeyê niha avê wekî “çavkaniya neteweyî” dîtine, ne wekî “çemeke sinorê”.
•    Di peymana dawî de, Tirkiyeyê dixwaze bi rêya firotina neftê ya Iraqê, projeyên avê bidestxistîne.
•    Ev model dikare Iraqê ji mafê “avê” berde û bibe beşdarê “bazirganîkirina avê” — wateyê: avê wekî tiştê firotanê, ne mafekî bingehîn.
📉 Têkiliyên siyasî:
•    Hakan Fidan û Fuad Huseyn — her du jî Kurd in — di wêneyekê de peymana avê îlan kirin.
•    Ev têkiliyê dikare rewşa Iraqê di warê avê de zêde biqelwêze, bi taybetî li dijî mafên Kurd û kontrola herêmî.
📣 Xulasa: Ev peyman, herçiqas bi navê “hevbendî” tê pêşkeş kirin, lê di bin vê navê de, Tirkiyeyê dixwaze bi rêya avê, desthilatê xwe li Iraqê zêde bike. Ev model, ku pêşî jî di navbera Iraq û Çînê de hatibû ceribandin, dikare Iraqê bi awayekî nû bi Tirkiyeyê ve girêdayî bike — bi awayekî ku mafên xwe yên bingehîn li ser avê jê berdê.
Heke dixwazî ez vê mijarê bi zêdetir hûrguliyê bidim, an jî şiroveyek akademîk li ser siyaseta avê ya Tirkiyeyê û karûbarên wê li Iraqê binivîsim, ez dikarim alîkarî bikim.
……………………….
Dawiya Peyam/